Sìcherheit ìwer àlles

Sìcherheit, Stàbilität, soziàler Frìde um jede Pris, dàs ìsch d chinesisch Doktrin. Chinà traimt dervo, sin Modell ìn kàpitàlistischi Lander z’exportiere. Well Modell? Dàs vo der totàl digitàl Ìwerwàchung vom eigene Volk, wo mìtem soziàle Kredit verbunde ìsch. Dàs ìsch e Punkte-Systèm, vo AAA d bescht Nott ìsch un D d schlachscht. Wenn z.B. diner Nochber der Àbfàll verbrennt, ware ìhm 5 Punkte àbgezoge. Wenn dü ne verrotscht, bekommsch 5 Punkte uf din Konto.

Der Erfìnder, Lin Junye sajt: „S Ziel ìsch s sìttlige Verhàlte un d Moràl z verbessere un d finànzielle Risike z kontrolliere.“ Wil àlli mìt Kreditkàrt oder direkt mìtem Smartphone bezàhle, kennt der Stààt der Kontostànd vo jedem Bìrger un fer wàs, àss er sin Gald üsgìtt.

Der soziàle Kredit ìsch ànne 2014 fer 10 Milliarde Dollàr igfiehrt worre. Der Hìntergrund: d soziàli Unrüehje ìn der Provìnz Xin Jiang, wo viel Moslems lawe. Vo de 13 Millione Ouïghour sèige hìtte 1 Million ìn Erziehungs-Làger igsperrt, d meischte uf der Grundlàg vo Algorithme un der kìnschtlige Intelliganz, wo se àls verdachtig ischätzt.

Verschàft dia Corona-Kris unsre Màchthàwer e güeter Grund, d Chineser z’immitiere?  Sìn dia Corona-Àwandunge e erschter Schrìtt, wo s Tor zun ere digitàle Diktàtür ìn demokràtische Lander ufrisst?

Wortkaschtla

Sìcherheit ìwer àlles, sécurité par-dessus tout
Ìwerwàchung, surveillance
Volk, peuple
soziàle Kredit, crédit social
verbunde, lié
d bescht Nott, la meilleure
d schlachscht, la plus mauvaise
der Àbfàll verbrenne, brûler les ordures
àbziege, hät àbgezoge, déduire
verrote, dénoncer
Erfìnder, inventeur
Ziel, objectif, but
s sìttlige Verhàlte, le comportement vertueux
Kontostànd, situation de compte
Bìrger, citoyen
üsga, gìtt üs, dépenser
soziàli Unrüehje, troubles sociaux
Erziehungs-Làger, camps de rééducation
igsperrt, internés
Grundlàg, base
kìnschtlige Intelliganz, intelligence artificielle
verdachtig, suspect
ischätze, considérer
e güeter Grund verschàfe, donner une bonne raison
Màchthàwer, dirigeants
Corona-Àwandunge, appplications pour le coronavirus
e erschter Schrìtt, un premier pas
s Tor ufrisse, ouvrir violemment le portail

Edgar Zeidler